Dönüşte Kontrol Kaybı - Stall Nasıl Önlenir ?

Mert ÖZPINAR

Yeni Uye
Katılım
18 Kas 2020
Mesajlar
14
Tepkime puanı
8
Yaş
22
Konum
İstanbul
İlgi Alanı
Uçak
Merhabalar, 3D stl dosya paketini satın aldığım ve devamında baskılarını ve elektronik montajını gerçekleştirdiğim uçağım uçuş esnasında garip bir kontrol kaybı yaşadı. Uçuş yaptığımız alanda rüzgar şiddetli değildi. Kontrol yüzeylerinde sorun yoktu, tertemiz bir kalmışım ardından u dönüşüne geldiğimde sağ aileron verince hafif sağa yattı sonra gergin yay misali bir anda daha fazlasıyla sola yattı. Uçak bocalamaya başladı ve kontrolünden çıktı o an. Benzer durum 2 defa üst üste yaşandı, alanın iki karşıt bölgesinde. İlkinde ilk dönüşü yapabildi ikinciyi dönerken düştü, ikincisinde ilkini dönerken düştü.
Sizce sebebi ne olabilir? Flaperon konfigürasyonu olduğu için aileron servoları ayrı bağlı ve toplamda 3 mix işlemi var. Servolar kontrol dışı çalışmış veya yanıt vermemiş olabilir mi? Seyir irtifası yaklaşık 30 m civarıydı, bocaladığı bölgelerde farklı hava akımına maruz kalmış olabilir mi?
(Uçak yaklaşık 1 kg, kanat açıklığı 1120 mm, ağırlık merkezi ve kontrol yüzeylerini de yerde çok defa test ettim.)
Neyse ki elektroniğe bir şey olmadı, tekrar baskıları alıp devam edebilirim fakat sorunu belirlemem gerekiyor. Fikri olan varsa yardımcı olursa çok sevinirim, iyi günler.
 
Ucak yerdeyken, kumanda ve uçağı da görebilecegimiz şekilde, kumanda hareketlerine yüzeylerin tepkisini de gösteren bir videosunu paylaşırsan birşeyler söyleyebiliriz belki.
 
Uçuş kontrolcüsü gyro gibi bişey varmı uçağın üzerinde
 
Aynı bölgede daha önce çok defa manuel ve otonom da olmak üzere uçuşlarım oldu. Bu uçağın ilk uçuşuydu fakat modelde sıkıntı olduğunu düşünmüyorum. Dediğim gibi o bocaladığı bölgede simülasyondaki yüksek varyasyonlu rüzgar gibi anlık olarak sağa sola yatmaya başladı. Yerde çok defa kontrol yüzeylerini test ettiğim için servolarda sıkıntı olma ihtimali de oldukça düşük. Çok defa aileron,elevator vs. vermemin dışında bir tarafa uzunca tutmayı da denedim yerdeyken, konumunu koruyordu yine. Sıkıntı görmedim yani.
Uçuş kontrolcüsü gyro gibi bişey varmı uçağın üzerinde
Hayır, yalnızca alıcı sistemi FlySky FS-iA10B mevcut. Kumanda da i6X.
Ucak yerdeyken, kumanda ve uçağı da görebilecegimiz şekilde, kumanda hareketlerine yüzeylerin tepkisini de gösteren bir videosunu paylaşırsan birşeyler söyleyebiliriz belki.
Toplu uçak üzerinde yakından çekim yok maalesef fakat kanat montajı sonrasında test için çektiğim video var onun drive linkini bırakıyorum.
Bu VIDEOYU görmek için izniniz yok. Giriş yap veya üye ol
 
Bana da öyle geliyor. Dönüş yaptığımız zamanlar hava hızını dikkate almayı unuturuz, özellikle de acemiyken.
 
Aslında limitlerini de aşırı tepki vermesin diye kısmıştım ki kalkıştan sonraki yine seyir irtifasında geçen sürede yumuşak dokunuşlarla döndürmüştüm. Ta ki bahsettiğim bölgede aynı şekilde dönmeye kalkışana kadar. O zaman oradaki hava akımı kalkış yaptığım bölgeden daha hareketli diyebilir miyiz?
Ve bu tip stall durumunda toparlama şansı da yok gibi sanırım 1 kiloluk bir uçak için, hele ki 30 metre gibi bir irtifada.
Ek olarak; bu tip durumlarla karşılaşmamak için ne önerirsiniz? (Bu arada rüzgar hızı o saatlerde normali 11 km/h, gust 18 km/h civarıydı)
 
Birincisi yaygın olarak hatalı algılanan bir konuyu netleştirelim. Rüzgarın bu işle doğrudan bir alakası yok. Rüzgar dediğimiz hava olayı, havanın YERE göre hareketidir. Havanın içinde uçmakta olan bir şey için RÜZGAR diye bir şey söz konusu değildir. Uçmakta olan bir cisim için sadece rüzgarın anlık değişimleri önemli olabilir.

Rüzgarın bu konuda anlatılan olayda dolaylı bir etkisi vardır. Çünkü uçağın bize göre ya da yere göre olan hızını değiştirdiği için bizi aldatır. Örneğin rüzgarın estiği yöne doğru uçuyorsak (yani hatalı da olsa arka rüzgar diye tanımlanan durum) yer hızımız fazla olur. Biz de gözümüzün alıştığı hıza inmek için gaz keseriz. Ama uçağı uçuran şey yer hızı değil hava hızı olduğu için böyle bir durumda stall hızına yaklaşma riski her zaman vardır.

Stall hızına yaklaşmış bir uçağı diyelim ki sağa yatırdık. Lift vektörü dikeyden saptığı anda uçak alçalmaya meyledeceği için elevatör desteği verdik. Uçak daha da yavaşladı, hücum açısı kritik değere yaklaştı. Uçağı az daha sağa yatıralım dedik. Yani sağ aileron yukarı sol aileron aşağı saptı. Sol aileron hizasında kanadın kamburluğu artık öyle bir arttı ki kritik hücum açısı aşılarak kanat ucu stall oldu. Tip stall! Ne olacak? Bir anda sol kanat aşağı düşecek. Peki kurtuluşu yok mu?

Var. Eğer içgüdüsel olarak düşen sol kanadı kaldırmak için daha fazla sağ aileron verirsek kanat ucu stall durumu iyice derinleşir ve artık kurtaramayız. Ama eğer sağ rudder verirsek, dikey eksende oluşacak yaw hareketi bir anda sağ kanadı hızlandırır ve stall'dan çıkararak uçağın düzelmesini sağlayabilir.
Önlemek için ne yapacağız? Önce uçağımızı irtifada iyi tanıyacağız. Yer hızına aldanmamak için rüzgarın bizde yaratacağı görsel yanılmaları iyice kavramaya çalışacağız. Dönüşlerde uçağı hızsız (hava hızı!!!) bırakmamaya özen göstereceğiz. Dönüşleri ve kurtarma manevralarını mutlaka "koordine" yani aileron rudder birlikte yapacağız.