Uçak için Motor Seçimi Nasıl Yapılmalı ? Nelere Dikkat Etmeliyim ?
İzninizle ben de konuyla ilgili birkaç nokta hakkında fikir beyan edeceğim.
Öncelikle motor seçiminde ağırlık tek faktör değildir. Parametrelerden biridir. Onun dışında kanat alanı ve profili, kanat yüklemesi, uçağın genel yapısı ve hava direnci, uçuş tarzı gibi faktörleri de hesaba katmak gerekir. Hatta kullanılan pistin özelliği bile önemlidir. Bunları bir matematiksel formülle ifade edemeyiz. O nedenle örnekler üzerinden konuşmak doğru olur.
Hangar 9 Piper Pawnee 40. Adından da anlaşılacağı üzere 0.40'lık bir uçak. 2 metreden biraz fazla bir kanat açıklığı var. Yaklaşık 4 kg civarında bir kütlesi var. Kanat profilinin altı tam düz yani çok düşük bir hava hızında bile yeterli kaldırma kuvveti sağlayabiliyor. Kendiminki de dahil olmak üzere bu uçaktan sahalarda birkaç tane gördüm. Uçağı üreticisi Saito 82 dört zamanlıya göre tasarlamış. O motorla sorunsuz ve performanslı uçuyor. Ama performans denildiğinde yanlış birşey anlaşılmamalı. Sonuçta aşırı dihedralli bir scale uçaktan söz ediyoruz. Orijinali de hantaldır, modeli de hantal sayılır.
Ben bu uçağı 61 dört zamanlı motorla uçurdum. Sınırdaydı. Ama pekala uçuyordu. Aynı uçağı 100'lük dört zamanlı ile uçuran arkadaşımız da oldu. Hatta ben birkaç test uçuşunu yaptım. 82 ile aman aman fark hissetmedim. Bunun muhtemel iki sebebi vardı. Birincisi, muhtemelen 100'lük motor daha ağırdı ve uçuş karakteri kısmen de olsa olumsuz etkilenmişti. İkincisi, uçağın drag'ı o kadar yüksekti ki, güçlü motorla hızlı uçmaya kalktığınızda oluşan direnç performansın artmasını engelliyordu.
Demek ki motor seçiminde öncelikle üreticinin önerilerine bakmak en doğru yaklaşım olacak. Üretici çoğu zaman tek bir seçenek değil bir yelpaze sunar. Örneğin 40 - 46 iki zamanlı gibi. Siz bu yelpazeyi genellikle yukarıya doğru bir adım genişletebilirsiniz. Yani 40 - 46'lık bir uçağa 55 motor takabilirsiniz. Ama 60 takmamanız önerilir. 60'lık bir uçağa 75 olabilir ama 90 fazla gelir. Fazla gelir dediğimizde "asla olmaz" anlaşılmasın. Ama aşırı büyük motor kullandığınızda öncelikle CG sorunu başgösterir. Bu çoğu zaman ek ağırlık demektir. Zaten motor da ek ağırlık katıyor. O zaman sabit kalan kanat alanını düşünürseniz kanat yüklemesi artar. Uçağın uçuş karakteri bozulur. Uçuştan keyif almak yerine uçakla kavga ederek uçarsınız.
Ama bir başka nokta da üreticiye ne kadar güvenebileceğiniz konusu. Örneğin Hangar 9 Blue Nose P51'i ele alalım. Bu uçak 60 - 120 olarak geçiyor. Mantıken 60 - 90 olsa ya da 90 - 120 olsa anlarım ama 60 - 120 aşırı geniş bir marj. Neredeyse 5 kilo olan bu uçağın 60'lık iki zamanlı motorla uçması imkansız, olsa olsa taksi yapabilir.
Ben bu uçağa 75AX takmıştım. Önceleri fena değildi ama onarımlarla ağırlaşınca Orhanlı'da yerden kesilemedi bile neredeyse. Aynı 75 AX ile BH Extra 330L neredeyse unlimited vertical tırmanıyor. Uçak 3.6 - 3.8 kg civarında.
İşte bu tür sorunlarda yine matematiğe başvuracağız. Thrust to weight ratio yani çekiş / ağırlık oranı adını verdiğimiz bir kavram var. Bu bize makul bir yol gösterecektir. Genellikle uzaktan kumandalı uçaklarda bu oranın en az 0.50 olmasını isteriz. 0.50 ile 0.75 arası scale uçuş için uygun bir alandır. 0.75 - 1.00 arası spor uçuşa elverişlidir. 1 - 3 gibi bir oran ise 3D uçuş alanıdır. Demek ki motorumuzun ve pervanemizin üreteceği çekişe göre motor seçmek mümkün.
Peki pervaneyi kafamıza göre seçebilir miyiz? Hayır! Elektrikli motorlarda biraz daha geniş bir yelpazeden seçim yapabilsek de patlar motorda böyle bir şansımız yok. Çünkü elektrikli motorda pervane motorun çalışması için gerekli değil ama patlar motorda olmazsa olmaz bir eleman. Pervanenin volan etkisi olmazsa patlar motorun çalışması imkansız. Nitro motorda pervane bir de ateşleme avansını etkileyerek benzinli motordan çok daha büyük önem kazanıyor. O zaman ne yapıyoruz? Önce motorumuzun hangi pervaneleri çevirebileceğine bakıyoruz. Pervane dönüşümünde propeller load factor hesabı yapıyoruz. Yani;
Load Factor = k * çap * çap * çap * pitch * karekök (pal sayısı -1)
Motor öreticisinin önerdiği pervane yelpazesinin ortasından bir değer seçip load factor hesaplıyoruz. Burada hesapta k değerinin önemi yok. Sonuçta pervaneleri karşılaştıracağımız için k = 1 olarak düşünebiliriz. Bu hesaptan sonra kullanılabilecek pervaneleri seçebiliriz. Neye göre seçeceğiz?
Scale ve spor uçuş için uygun ebatlardan ortalarda yer alan bir pervane. Örneğin bir motor için 13*8 14*6 15*5 uygun olsun. Nispeten sürat isteyen bir savaş uçağında 13*8, daha düşük hızla uçacak bir Piper ya da trainerde 14*6, 3D yapılacak bir uçakta ise 15*5 seçeceğiz.
Sonra şu adrese bakacağız:
Bu LİNKİ görmek için izniniz yok. Giriş yap veya üye ol
Buradan o pervane ile nasıl bir çekiş elde edebileceğimizi ve nasıl bir sürate ulaşacağımızı kontrol edeceğiz. Sonuçta elimizde bir statik çekiş ve bir de uçak ağırlığı olacak ve buradan thrust to weight ratio hesaplayacağız. Sonra dönüp yukarıda yazdıklarımıza bakacağız. Yani oran nasılmış, bizim uçuş planımıza uyuyor muymuş diye. Uymayan yerleri değiştireceğiz. Yani ya motoru ya pervaneyi gibi.
Bakın bakmayacağımız tek parametre ne? Motorun gücü yani beygir gücü (HP, PS) değeri. Bunun gerçekten de pratik bir anlamı olmadığını bilmekte yarar var.
Mesajini bir nefeste keyifle okudum.
